Program Międzynarodowego Festiwalu Komiksu i Gier

Pojawił się ostateczny program 23. Międzynarodowego Festiwalu Komiksu i Gier, który odbędzie się w Łodzi już za niecały tydzień, w dniach 5-7 października. Zwracam uwagę, że część wydarzeń będzie miała miejsce wcześniej.

Gorąco zachęcam szczególnie bibliotekarzy i nauczycieli – to podczas tego wydarzenia można zapoznać się naocznie i namacalnie z ofertą wszystkich wydawnictw komiksowych, na giełdzie uzupełniać zbiory o  egzemplarze niedostępne już w normalnym obrocie księgarskim, a także nawiązać kontakty nie tylko z twórcami i wydawcami, ale także z bibliotekarzami, popularyzatorami i miłośnikami tego medium. Wiele tytułów można nabyć po niższych, okazyjnych cenach.

Zakazane komiksy :: Tydzień Zakazanych Książek

W wielu bibliotekach rozpoczyna się właśnie Tydzień Zakazanych Książek, który trwać będzie od dziś, 30 września, do 6 października.

Banned Books Week został zapoczątkowany w Stanach Zjednoczonych przez The American Library Association w 1982 roku jako sprzeciw wobec cenzury, jakim poddawane były książki w szkołach, bibliotekach i księgarniach w Stanach Zjedonoczonych. Swe źródło ma w pierwszej poprawce do konstytucji USA z 15 grudnia 1791 roku, mówiącej o wolności słowa, religii, prasy, petycji i zgromadzeń. Ponieważ wciąż książki z różnych względów (politycznych, obyczajowych, religijnych) poddawane są represjom i cenzurze w różnych krajach świata, akcja nie tylko wciąż ma rację bytu, ale staje się popularna w wielu krajach poza Ameryką, również w Polsce.

Na stronie BBW można zapoznać się z listą dziesięciu najbardziej kontrowersyjnych książek wydanych w USA w 2011 roku.

Od trzydziestu lat BBW angażuje nie tylko wielbicieli książek i wolności słowa, ale także różne środowiska czytelników i fanów komiksu. Nie bez przyczyny, bowiem komiks wydaje się sztandarowym przykładem twórczości niepokornej, często kontrowersyjnej, odsądzanej od czci i wiary przez obrońców moralności i poprawności politycznej, co znakomicie pokazuje dokumentalny film Comic Book Confidential w reżyserii Rona Manna.

Wydawać by się mogło, że w drugiej dekadzie XXI wieku problem cenzury komiksów w szkołach, bibliotekach i szerokim odbiorze społecznym powinnismy mieć już za sobą, tymczasem wciąż jeszcze z różnych powodów bywa on spychany na margines i niedopuszczany do szerszego obiegu kultury i edukacji w szkołach i bibliotekach.

Jestem ciekaw, czy w polskich bibliotekach, które zgłosiły swój udział w TZK 2012, zostanie również zwrócona uwaga na medium komiksowe.

A co mogą zrobić fani komiksu?

Na stronie Comic Booked znalazłem kilka rad dla osób, które chciałyby i powinny zrobić coś w temacie cenzurowania medium w bibliotekach i szkołach. Większośc z nich odnosi się do realiów amerykańskich, ale jedną można wcielić w życie i u nas.

Znajdź na mapie bibliotekę z Twojego miasta, która bierze udział w TZK. Albo taką, która jest w pobliżu miejsca, w którym mieszkasz. Odwiedź ją i zobacz, jak wygląda dział komiksowy. Porozmawiaj z bibliotekarzem/bibliotekarką i zaproponuj, jeśli takiego działu nie ma (zapytaj dlaczego), pomoc w jego utworzeniu. Zwróć uwagę, że powinny być oddzielone komiksy dla dzieci od tych, które przeznaczone są wyłącznie dla dorosłego czytelnika. Przejrzyj swoją kolekcję, może masz tytuły, które mógłbyś podarować bibliotece.

Uwierz, że bibliotekarze są otwarci na nowe pomysły, na rozmowę.

Wreszcie na koniec – czy zetknęliście się z problemem cenzury w bibliotece albo szkole, która dotyczyłaby komiksów? Jakie tytuły komiksowe podlegają w naszym kraju cenzurze? A może problem nie istnieje? Jeśli uważacie, że jest inaczej, że nadal istnieje cenzura obyczajowa, „polityczno-poprawnościowa”, jeśli znacie przykłady i chcielibyście je podać – na tym blogu opublikujemy również Wasze wypowiedzi.

Rekomendacje :: „Ryjówka przeznaczenia” Tomasza Samojlika

Pisałem o tym komiksie miesiąc temu, osoby zainteresowane szerszymi omówieniami :: tutaj :: znajdą też odnośniki do recenzji innych osób. Dzisiaj zatem krótko – pod kątem bibliotek i rodziców.

***

Tomasz Samojlik, Ryjówka przeznaczenia, Białowieża, Instytut Bilogii Ssaków PAN, 2012. Cena: ok. 25 zł.

„Ryjówka przeznaczenia” to jeden z najlepszych komiksów dla dzieci, jaki ukazał się w Polsce. Tym bardziej cieszy, że jej autorem jest rodzimy twórca. To znakomita lektura rozrywkowa, która nie tylko dostarcza przyjemności czytania i oglądania, ale także w przystępnej, nie przeładowanej i nie sztucznej formie dostarcza wielu bardzo ciekawych informacji z zakresu przyrody, życia zwierząt, ekologii. Zapewniam, że wielu dorosłych nie ma pojęcia, jak ciekawymi zwierzętami sa ryjówki.

Komiks w zgrabny sposób ogrywa też wątki opowieści awanturniczo-przygodowej. Śmiało można go podsuwać dzieciom w każdym wieku.

Potencjalni czytelnicy: dzieci i młodzież, również dorośli mogą mieć przyjemność ze wspólnej lektury

Pomysły na spotkania: ochrona przyrody, nieznane szerzej zwierzęta w polskich lasach, niszczenie śodowiska naturalnego, porównanie stałych wątków (wybraniec, podróż, misja, drużyna) z innymi dziełami kultury europejskiej

Sugestie dla rodziców: rozmowa o ochronie przyrody i faunie polskich lasów, przy okazji sami się czegoś nauczą (tak było ze mną)

Biblioteki naukowe o profilu humanistycznym: niekoniecznie

Biblioteki z egzemplarzem obowiązkowym: raczej tak

Biblioteki publiczne: niekoniecznie (chyba że w zbiorach jest również dział dla dzieci)

Biblioteki szkolne: szkoła podstawowa i gimnazjum – bezwględnie, liceum – nie

Biblioteki publiczne dla dzieci i młodzieży: bezwzględnie (jeden z najbardziej wartościowych komiksów dla dzieci ostatnich lat)

Uwagi: komiks dla każdego, ale szczególnie dzieci (6-ok. 13 lat) będą miały z niego frajdę

Ocena: bardzo dobry

Superbohaterowie i projekt „mała kultura współczesna”

Właśnie odkryłem przez przypadek projekt  mała kultura współczesna (pod redakcją Magdy Szcześniak i Łukasza Zaremby).

Twórcy mkw piszą:

„mała kultura współczesna to projekt, którego celem jest aktywizacja doktorantów i młodych naukowców poprzez stworzenie przestrzeni komunikacji. mkw ma być przestrzenią dyskusji, mnożenia pomysłow, zadawania pytań, raczej niż udzielania ostatecznych odpowiedzi. z radością przyjmując popularne konstatacje na temat internetu jako źródła wiedzy “niepewnej”, “niecałkowitej” i “niedoskonałej”, chcemy stworzyć miejsce dla wszystkich małych i potencjalnych pomysłów, kiełkujących komentarzy na temat ważnych dla nas aktualnych wydarzeń, obrazów i tekstów. wobec “Kultury Współczesnej” przyjmujemy pozycję młodszej (internetowej) siostry: niedojrzałej, szczeniackiej, zadającej pytania, dogadującej.”

Autorzy poruszają różne problemy związane z kulturą i popkulturą, a prócz wielu już tekstów znaleźć można także 5 artykułów poświęconych superbohaterom: Wyczerpani superbohaterowie Magdy Szcześniak i Łukasza Zaremby, Szalony profesor i odważny lotnik – pogranicza i początki superbohaterstwa Jerzego Stachowicza, Love in Bane – Late Capitalism, Revolution, and the Crisis of Authenticity in ‘The Dark Knight Rises’, którego autorem jest Russell Sbriglia, a także WILQ Agaty Sierbińskiej oraz Czy czarni superbohaterowie są jeszcze potrzebni? Ewy Drygalskiej.

Zachęcam do lektury.

Strona projektu znajduje się :: tutaj ::

Dzieje się :: Gdańsk i Kraków

Zbliża się październik, a wraz z nim odbywająca się corocznie w gdańskiej bibliotece dwudziestoczterogodzinna akcja rysowania komiksów.

Na stronie wydarzenia na fb można przeczytać:

„Już po raz kolejny 13 – 14 Października 2012 godz. 12.00 odbędzie się całodobowa sesja rysowania komiksów. Jej efektem jest stworzenie dwudziestoczterostronicowej historii obrazkowej. W ubiegłym roku, w ramach projektu, przygotowana była wizyta polskich rysowników u sąsiadów zza Odry oraz wystawa stworzonych wspólnie prac na Bałtyckim Festiwalu Komiksu.

„24-godzinny komiks” to pomysł amerykańskiego teoretyka komiksu Scotta McCloud’a. Taki komiks zawiera w sobie 24 strony, stworzone od początku do końca w czasie sesji 24-godzinnego rysowania. Od pierwszej edycji imprezy, zorganizowanej w USA według tego pomysłu, minęło już ponad 11 lat. W tym czasie inicjatywa zyskała sobie popularność na wszystkich kontynentach i posiada niezliczone lokalne odmiany. Pracownia Komiksowa w działająca przy Wojewódzkiej i Miejskiej Bibliotece Publicznej im. Josepha Conrada w Gdańsku od 2009 roku jest jedynym polskim organizatorem biorącym udział w tej akcji.

Najbliższe spotkanie trójmiejskich rysowników i autorów komiksów, które odbędzie się 13 października 2012 r. W tym roku w Wojewódzkiej i Miejskiej Bibliotece Publicznej w Gdańsku wspólnie Pracownia Komiksowa, American Corner oraz Stowarzyszenie Akademia Komiksu GDAK przygotowali kolejna możliwość rywalizacji.

Spotkanie jest otwarte dla wszystkich, którzy chcieliby się włączyć do rysowania na czas. Wszyscy Ci, którzy z powodzeniem zakończą do niedzielnego popołudnia swoją historię, będą mieli okazję zobaczyć swoją pracę w druku. Organizatorzy zastrzegają sobie, że zostaną przez nich wybrane najlepsze prace.

Organizator:
Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. Josepha Conrada w Gdańsku

Partnerzy projektu:
Stowarzyszenie Akademia Komiksu GDAK

Dodatkowe informacje na temat projektu i partnerów:

O koncepcji 24h Comics Day

„24-godzinny komiks” to pomysł amerykańskiego teoretyka komiksu Scotta McCloud’a. Taki komiks zawiera w sobie 24 strony, stworzone od początku do końca w czasie sesji 24-godzinnego rysowania.

Pierwszy 24-godzinny komiks Scott McCloud narysował 31 Sierpnia 1990 roku. Ustanowione zostały wtedy żelazne reguły tworzenia tego wydarzenia:

– Sesja tworzenia komiksu od początku do końca może trwać nie więcej niż 24 godziny. W tym procesie zawiera się także, pisanie scenariusza, który nie może powstać wcześniej.
– Wynikiem pracy muszą być 24 strony gotowego do publikacji komiksu.

Od pierwszej sesji rysowania 24-godzinnego komiksu, 24h Comic Day stał się międzynarodowym wydarzeniem, które odbywa się rok rocznie w październiku na całym świecie.
Oprócz tego istnieje wiele lokalnych inicjatyw organizowanych według tego konceptu niezależnie od edycji międzynarodowej.”

Zob. także: oficjalna strona akcji 24-Hour Comics Day.

***

Tymczasem w Krakowie Małopolskie Studio Komiksu organizuje kolejne Piątkowe Spotkania z Komiksem:

„Zapraszamy na kolejne wspólne czytanie komiksów z MSK! Tym razem zajmiemy się „Nowym Jorkiem” Willa Eisnera, twórcy tak wielkiego, że zamiast dawać mu nagrody postanowiono jeszcze za jego życia nazwać najważniejszą nagrodę na rynku amerykańskim jego imieniem. Nic więc dziwnego, że jego dzieła były w tamtym roku najczęściej wypożyczanymi pozycjami z naszej kolekcji.Na spotkaniu porozmawiamy o wpływie Eisnera na współczesną sztukę komiksową. Zastanowimy się nad tym, jak typowo przedstawiane są miasta w komiksach i zastanowimy się czy i w jaki sposób Eisner się z tego wyłamuje.Zapraszamy!”

Dzieje się, dzieje się, dzieje się

Minęły wakacje i zaczyna się dziać. Niektórzy ruszają pełną parą, inni zmuszeni są trochę przystopować. A zatem.

Małopolskie Studio Komiksu wznawia piątkowe spotkania. Na facebooku pojawiła się zapowiedź najbliższego:

„Małopolskie Studio Komiksu Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Krakowie zaprasza na pierwsze po wakacyjne spotkanie komiksowe. Tym razem gościem naszego studia będzie Łukasz Poller.

Urodzony 20 Lutego 1985 roku, na zamku królewskim w Niepołomicach.
Skończył Liceum Sztuk Plastycznych ( teraz ZS Plastycznych ) w Rzeszowie, rocznik 2005.
Rysownik komiksowy i grafik.

Twórca tysięcy storyboardów reklamowych oraz ilustracji prasowych (m.in. do pism „Nowa Fantastyka”, „Czas Fantastyki”, „Kaczor Donald”, do albumu komiksowego Biocosmosis: Emnisi Antologia 2). Od 2006 związany z krakowską grupą Partstudio. Wspólnie z Arkadiuszem Klimkiem stworzył m.in. cztery epizody komiksu Słynni polscy olimpijczycy(2008). Autor rysunków i kolorysta komiksu Epizody z Auschwitz 3: Ofiara (2010). 2011 – współtwórca komiksowego Wiedźmina: Racja stanu, oraz uczestnik corocznego Festiwalu Instalacji Lirycznych, odbywającego się w Gdańsku na Wyspie Sobieszewskiej. W tym samym okresie zaczął też spełniać się jako prowadzący zajęcia artystyczne dla dzieci i młodzieży. Nieustannie rozwija się, poszukuje nowych dróg i wyzwań.

„Wzorem starych mędrców, aby się czegoś od siebie
nauczyć, potrzeba tak samo, lat, jak i chwil ulotnych.” – Łukasz PollerSpotkanie odbędzie się w ramach cyklicznych spotkań warsztatowych, które jak zwykle poprowadzi Michał Gałek. Tym razem tematem przewodnim będzie kolor w komiksie.”

***

Wielkimi krokami zbliża się największy festiwal komiksu w naszej części Europy.

Międzynarodowy Festiwal Komiksu i Gier odbędzie się po raz 23.

Ze wstępną wersją programu można zapoznać się tutaj.

Zwracam szczególną uwagę bibliotekarzy na ten festiwal. Jeśli macie blisko do Łodzi, jeśli zastanawiacie się, jakie komiksy kupić do Waszej biblioteki, jeśli chcecie spotkać się i porozmawiać z wydawcami – to jedna z najlepszych okazji w ciągu roku. Wiele tytułów można kupić po znacznie niższej cenie, na giełdach można uzupełnić zbiory o albumy, które są już niedostępne u wydawców i w hurtowniach. Również przy okazji tego wydarzenia ukazuje się najwięcej premier.

Na festiwal przyjeżdżają też bibliotekarze, zajmujący się na co dzień komiksami – zatem jest to dobra okazja do nawiązania kontaktów i rozmów kuluarowych.

Autorem cudnego plakatu jest w tym roku Berenika Kołomycka.

Zwracam też uwagę na odbywające się podczas MFKiG 12. już w tym roku Sympozjum Komiksologiczne organizowane przez Krzysztofa Skrzypczyka przy ścisłej współpracy Magdaleny Lachmann z Uniwersytetu Łódzkiego. W tym roku myślą przewodnią spotkań jest temat: Komiks fantastyczny w Polsce a polska fantastyka komiksowa.

***

Niestety, żadnych wieści o Pracowni Komiksowej, przynajmniej nic nie mogłem wyszperać.

Jeśli jednak traficie do Gdańska – warto odwiedzić nową siedzibę najstarszej polskiej kolekcji komiksu w Bibliotece Manhattan.

***

Wreszcie informacje z Wielkopolski.

W październiku ruszają z nowymi pomysłami i nową energią Spotkania Komiksowe na ul. Piekary. Choć na oficjalnej stronie nie ma jeszcze żadnych informacji, Marcin Łuczak wrzucił informację na fb, że trwają rozmowy z „wielkim nazwiskiem”. Trzymamy kciuki!

Niestety, w pierwszym semestrze zawieszona zostaje Poznańska Dyskusyjna Akademia Komiksu. Ale nie traćcie ducha, którzy tu wchodzicie! Przejdzie zima, a wraz z powiewem wiosny powrócą i komiksowe spotkania w poznańskiej Bibliotece Uniwersyteckiej.

A skoro mowa o BU – doszły mnie bardzo dobre wieści. Kończy się remont Czytelni Zbiorów Specjalnych i wiele wskazuje na to, że cała Kolekcja Komiksów znajdzie swoje miejsce właśnie tam – z wolnym dostępem do półek! Tym samym spełni się marzenie (nie tylko moje), by czytelnicy mogli sami przeglądać całe nasze komiksowe zbiory, które dotąd były zamknięte w magazynie i udostępniane po wcześniejszym zamówieniu. Gdy informacja potwierdzi się na sto procent – będę informował na bieżąco, jak rozwija się sytuacja.

Rekomendacje :: „Maus” Arta Spiegelmana

Cykl rekomendacje rozpoczynam od jednego z najważniejszych komiksów, jakie zdarzyło mi się przeczytać. To właśnie ta opowieść sprawiła, że 11 lat temu ponownie (po latach dzieciństwa) zainteresowałem się tą graficzną formą artystycznej wypowiedzi.

***

Art Spiegelman, Maus. Opowieść ocalałego: cz. 1: Mój ojciec krwawi historią; cz. 2: I tu się zaczęły moje kłopoty, Kraków, Wydawnictwo POST, 2001 (w dwóch tomach); 2011 (wyd. zbiorcze). Cena: ok. 60 zł.

Liczne recenzje tego komiksu można znaleźć w sieci. Od siebie powiem tylko tyle – jeśli jeszcze nie słyszałeś/aś o tym komiksie, to tak, jakbyś nie słyszał/a o jakiejkolwiek książce, filmie, piosence, która jest klasyką i stanowi wspólny punkt odniesienia w zachodniej kulturze.

Każdy przeciętnie wykształcony człowiek powinien ten komiks znać. Jeśli nie zna – powinien się wstydzić. W moim odczuciu powinien on być lekturą obowiązkową w liceach, a także na kierunkach studiów, na których omawia się problematykę Zagłady.

Jest to pierwszy komiks, który otrzymał w 1992 roku jedną z najważniejszych amerykańskich nagród – Nagrodę Pulitzera.

Maus – opowieść ocalałego to pozycja, którą bezwzględnie każda szanująca się biblioteka powinna mieć w swoich zbiorach.

Potencjalni czytelnicy: dorośli zainteresowani Holocaustem, historią II wojny światowej, autobiografią, traumą po Zagładzie, licealiści

Pomysły na spotkania: Holocaust, II wojna światowa, historia Żydów w Polsce i poszczególnych miejscowościach

Sugestie dla rodziców: punkt wyjścia do rozmowy o Zagładzie

Biblioteki naukowe o profilu humanistycznym: bezwzględnie

Biblioteki publiczne: bezwględnie

Biblioteki dla dzieci i młodzieży: jeśli czytelnikami jest młodzież w wieku licealnym

Uwagi: komiks przeznaczony dla dorosłych i młodzieży w wieku licealnym (ewentualnie dojrzali czytelnicy z ostatniej klasy gimnazjum)

Ocena: wybitny

Zobacz także: oficjalna strona komiksu Maus w Polsce.

Badania nad komiksem w Niemczech :: Daniel Stein

W zeszłym roku ukazał się na stronie http://www.comicsforum.org tekst Daniela Steina Comics Studies in Germany: Where It’s At and Where It Might Be Heading.

Artykuł Steina jest ciekawy z dwóch powodów. Po pierwsze, zwraca uwagę na nierozstrzygnięty chyba do końca także na forum niemieckiej nauki problem, czy istnieje coś takiego jak Comics-Wissenschaft (Comics Studies), które na naszym polskim gruncie propagowane jest przez Krzysztofa Skrzypczyka podczas Sympozjów Komiksologicznych w Łodzi (i jego publikacjach, również na ten temat). Jeszcze w 2002 roku Ole Frahm pisał Comics Studies does not exist. Stein twierdzi, że podczas ostatniej dekady wiele się zmieniło i można dostrzec pozytywne zmiany w tej sferze zainteresowań niemieckiej nauki.

Według słów Steina badania nad komiksem w Niemczech sięgają co najmniej lat siedemdziesiątych ubiegłego wieku. Jednak to właśnie w ostatnich latach na rynku niemieckim ukazało się wiele pozycji, które tematykę (o)powieści graficznych badają z różnych perspektyw naukowych. Jeśli nie pomyliłem się w obliczeniach, Stein wymienia 18 książek (monografii i zbiorów artykułów), które ukazały się w ostatnich latach w Niemczech (dane bibliograficzne w artykule pod podanymi niżej linkami). Odnotowuje ponadto świetny rocznik Deutsche Comicsforschung (dostępny w BU w Poznaniu) oraz Lexicon der Comics pod redakcją Marcusa Czerwionki.

Jednym z zasadniczych pytań postawionych przez Steina jest, czy istnieje obecnie wiodący ośrodek badań nad komiksem w Niemczech. Wydaje się, że ośrodka takiego nie ma, natomiast jest kilka grup i projektów, które stawiają (o)powieści graficzne w centrum swoich badań.

Stein wymienia trzy główne projekty, grupy i ośrodki badawcze:

Projekt ComFor, czyli Die Gesellschaft für Comicforschung z Koblencji (Koblenz), w który zaangażowane są takie osoby jak prof. Dietrich Grünewald i Nina Mahrt. Co roku sympozja organizowane są w innym ośrodku, np. w zeszłym konferencję o komiksie dokumentalnym zorganizował prof. Thomas Knieper z Passau. W tym roku konferencja poświęcona jest polityce w komiksie i odbędzie się pod koniec września we Freiburgu.

Bardzo ciekawym ośrodkiem wydaje się Die Arbeitsstelle für Graphische Literatur (ArGL) w Hamburgu, skupiające takich badaczy jak Ole Frahm, Michael Hein czy Jens Nielsen. Obecnie ośrodkiem kierują prof. Astrid Böger i prof. Markus Kuhn. Tutaj można się zapoznać z wszystkimi współpracownikami centrum.

Daniel Stein wymienia także swój własny ośrodek – Uniwersytet w Getyndze i projekt „Popular Seriality – Aesthetics and Practice”, którego strona dostępna jest w języku niemieckim i angielskim.

Stein przyznaje, że nie widzi na razie możliwości, by na jakimkolwiek uniwersytecie w Niemczech powstał obecnie osobny instytut zajmujący się wyłącznie Comics-Wissenschaften. Nie wyobraża sobie także studentów uzyskujących stopnie licencjackie lub magisterskie w zakresie Comics Studies w najbliższej przyszłości.

Wszystko wskazuje jednak na to, że podobnie jak w Polsce, tak i w Niemczech daje się zauważyć coraz bardziej intensywne badania nad komiksem i różnego rodzaju opowieściami graficznymi, obrazkowymi, obrazkową satyrą prasową – podejmowane z perpektywy różnych dyscyplin naukowych. I podobnie jak w Polsce, trudno obecnie przewidzieć, jak sytuacja będzie się przedstawiała w przyszłości – czy tak jak teraz badania nad komiksem będą prowadzone na różnych wydziałach przez badaczy różnych dyscyplin, czy raczej nastąpi „scentralizowanie” i powstanie jakiś ośrodek, zajmujący się wyłącznie komiksologią (Comics Studies) na wzór filmoznawstwa, teatrologii itp.

Tak czy inaczej, warto śledzić, co się dzieje w zakresie badań nad komiksem za naszą zachodnią granicą.

Daniel Stein obecnie pracuje na Georg-August-Universität w Getyndze, gdzie pisze habilitację Autorisierungspraktiken seriellen Erzählens am Beispiel der Gattungsgenese von Batman- und Spider-Man Comics.

Artykuł, o którym mowa powyżej można przeczytać ::tutaj:: lub ::tutaj::.